Uzmanlar, Türkiye’nin COP 27 Zirvesi’nde açıkladığı yeni iklim hedefini nasıl yorumluyor?

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Mısır’ın Şarm El Şeyh kentinde düzenlenen COP27 iklim zirvesinde dün Türkiye’nin güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı’nı (NDC) deklare etti.

Bakan Kurum, dünya liderlerine hitaben yapmış olduğu konuşmada Türkiye’nin 2030 için belirlediği yüzde 21 emisyon artıştan azaltım hedefinin yüzde 41’e yükseltildiğini belirtti.

Kurum, “Böylece ülke olarak 2030 için ortalama 500 milyon ton emisyon azaltımı yapmış olacağız” dedi ve Türkiye’nin en geç 2038’de emisyonlarını pik (en yüksek) noktasına ulaştıracağını belirtti.

Türkiye, 2015’te sunmuş olduğu ulusal katkı beyanı çerçevesinde 2030’a kadar asla tedbir alınmazsa emisyonların 1 milyar 175 MtCO2e’e (milyon ton karbondioksit eşdeğeri) ulaşacağını, verilen beyanla bu miktarın 929 MtCO2e seviyesinde tutulacağını söylemişti.

Dün meydana getirilen açıklamada, alınacak yeni önlemlerle 2030 yılına kadar emisyonların 700 MtCO2e civarında olmasının hedeflendiği anlaşılıyor.

Sadece uzmanlar, azaltım hedefinin devamlı en güncel veriden yola çıkarak hesaplanması icap ettiğini söylüyor. Türkiye için bu, 2020 yılına ilişik 523,9 MtCO2e emisyon verisi olduğundan burada azaltım değil artış gözlemleniyor.

Doğrusu, 2030 yılına kadar karbon emisyonlarında 2020 seviyesine kıyasla yüzde 33 artış kaydedilecek ve sadece 2038 yılından itibaren net düşüş olacak.

İklim politikalarını takip eden sivil cemiyet ve fikir kuruluşları ile gençlik hareketleri daha ilkin, Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefine ulaşabilmesi için 2030’a kadar minimum yüzde 35 mutlak azaltımı hedeflemesi ve emisyonların 340 mtCO2e’e inmesi icap ettiğini söylemişti.

BBC Türkçe için Türkiye’nin güncellenmiş iklim hedefi açıklamasını değerlendiren Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi (İPM) Kıdemli Uzmanı ve İklim Emek harcamaları Koordinatörü Umut Şahin, “Türkiye’nin emisyonu 700’ün üstüne, bir ihtimal 800 milyon tona kadar çıkacak ve 2038 yılından sonrasında bir tek 15 yıl içinde sıfıra düşmesi beklenecek. Bu doğal olarak ki olanaksız bir şey” diyor.

Şahin, COP28’e kadar bu hedefin kesinlikle tekrardan güncellenmesini icap ettiğini belirtiyor.

2015 senesinde hazırlanan ve Türkiye’nin 2021’de resmi olarak onayladığı Paris İklim Anlaşması dünya küresel ısınma eşiğini 1,5 aşama olarak belirliyor.

Birleşmiş Milletler (BM) 2022 Emisyon Açığı raporu, dünyanın iklim değişikliğinden kaynaklı küresel bir felaketten kaçınmak için emisyonları yüzde 45 oranında azaltması icap ettiğini söylüyor.

Uzmanlar, bu bağlamda karbon emisyonlarının 2025 yılına kadar pik noktaya erişmesi ve bunun için ülkelerin büyük bir hızla ekonomilerini karbonsuzlaştırma yolunda ilerlemesi icap ettiğini vurguluyor.

Sadece Türkiye’de sivil cemiyet kuruluşları, meydana getirilen iklim hedefi açıklaması ışığında enerji dönüşümünün geciktirileceğini ve 2053 net sıfır emisyon hedefine ulaşmanın giderek pahalılaşacağını aktarıyor.

BBC Türkçe’ye değerlendirme meydana getiren Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal) Kampanyacısı Duygu Kutluay, “Emisyonların 2038 senesinde pik yapması, 16 yıl daha ekonomiyi karbonsuzlaştıracak adımların geciktirileceğini gösteriyor” diyor ve devam ediyor:

“2038 yılından sonrasında 2053 yılına kadar kalan 15 yılda ise süratli bir karbonsuzlaşma süreci yaşansa bile bu sürecin bugünden başlamasına kıyasla hem fazlaca daha maliyetli hem de Türkiye’yi gelecek yıllarda yaşanacak fosil yakıt krizlerine karşı daha kırılgan hale getirecek. “

Türkiye’nin enerji ihtiyacının yüzde 78’ini ithal ettiğini söyleyen Kutluay, “iklim için geciktiğimiz her an, fosil yakıtlara ödediğimiz para artacak, fosil yakıt kullanımına bağlı hava, su, toprak kirliliğinin tesirleri ve kamu sağlığı tesirleri 15 yıl daha devam edecek” diyor.

COP26’da kömürün insan kaynaklı iklim değişikliğinin başlıca sebebi olduğuna dikkat çekilmişti.

Katılımcılar 1,5 aşama hedefi doğrultusunda yeni kömür projelerinin tamamen durdurulması ve 2040 yılına kadar mevcud kömür sahalarının kapatılması gerektiği mevzusunda uzlaştı.

Zirvede 40’tan fazla ülke kömürden çıkış sözü verdi. Türkiye bu ülkelerden biri değildi.

Uzmanlar, Türkiye’nin mevcut iklim planları içinde kömür kullanımının kısıtlanmasına dair bir söz verilmediğini belirtiyor.

Kömürün Ötesinde Avrupa Kampanyacısı Kutluay, “Katılımcı olduğu iddia edilen ulusal katkı beyanının berlirlenmesi sürecinde sivil cemiyet örgütlerinin ve iş dünyasının taleplerinin aksine kömürden çıkış Türkiye’nin iklim planlarında yer almıyor” diyor.

Kutluay’a gore kirletici şirketlerin iklim değişikliğine sebep olan sera gazlarını serbestçe salmasının önüne geçilip, kirletme bedelleri ödetilir ve kamu kaynaklarıyla desteklenmeleri sonlandırılırsa Türkiye’nin en geç 2030 yılına kadar kömürden çıkışı mümkün ve gerçekçi.

Kutluay sözlerine şu şekilde devam ediyor:

“Türkiye bununla birlikte yeni kömürlü termik santral planlarından da vazgeçmiyor. Geçtiğimiz Haziran ayında Hunutlu Termik Santrali devreye alındı. Türkiye’nin iklim mevzusunda iddiasını ve 2053 net sıfır mevzusunda samimiyetini göstermenin kim bilir en süratli yolu yeni kömür yapmayacağını taahhüt eden ittifaklara katılmasıyken bu yönde bir irade göstermiyor.”

BBC Türkçe’ye değerlendirme meydana getiren Avrupa İklim Fiil Ağı Türkiye için İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Hasret Katısöz ise büyük emisyon deposu, elektrik üretimi benzer biçimde sektörlerde bir dönüşüm vizyonu olmadığını söylüyor.

“Oysa, enerji dönüşümü bir tek iklim değişikliği ile savaşım için lüzumlu değil, bununla birlikte elektrik fiyatlarının düşmesi, yeni istihdam, endüstri gelişimi benzer biçimde imkanları da bununla beraber getiriyor. Enerji dönüşümüne bugünden adım atmak, bu fırsatlardan da en süratli şekilde yararlanmamızı sağlayacak” diyen Katısöz sözlerine devam ediyor:

“Öteki taraftan, kömürden çıkış benzer biçimde enerji dönüşümü kararlarındaki gecikme Adil Enerji Geçişi Ortaklığı benzer biçimde internasyonal finans fırsatlarını da kaçırmamıza niçin olacak.”