Ukrayna savaşı: ‘Rusya şehrimiz Herson’u işgal ederken oradaydık, tanıklıklarımızı görüntüledik’

Ukrayna’nın karşı saldırısı öncesinde Rusya, Herson kentindeki sivillere kenti terketme çağrısı yaparken, ailesiyle beraber aylarca işgal altında yaşayan Dimitri Bahnenko, büyük tehlikeleri göze alarak, BBC Eye programı için kayda geçirdiği günleri konu alıyor.

Masanın altında görüntülediğim beş yaşındaki kızım Ksuşa “Bugün bir robot gördüm” diye fısıldadı:

“Uçuyordu. “Beni öldürmek istedi.”

Ksuşa’nın o gün tam olarak ne gördüğünü anlayamadık fakat korkmuş olduğu belliydi.

Rus askerlerinin penceremizin önünden geçmiş olduğu 1 Mart günü akşam üstünden bu yana hiçbir şey eskisi benzer biçimde olmadı ve ben o gün BBC Eye belgeseli için hayatlarımızı filme almaya başladım.

Bir mahalli medya kuruluşunda muhabirim aslen. Fakat hiçbir vakit kendi şehrimin işgal edilişini görüntüleyeceğim aklıma gelmezdi.

Kızımız Ksuşa’yı Rusya işgalinin zulmünden korumak ve aklımızı kaybetmeden hayatımızı sürdürebilmek, eşim Lidya ile beraber hayatımızın odağına yerleşti ve yeni realite ile yaşamayı öğrendim.

İşgalin ilk birkaç günü şehir adeta donup kalmış gibiydi. Okulların kapalı, resmi binaların, yapınak ve işyerlerinin terkedilmiş olduğu o boşluğu filme aldım.

Herson’u yakalayan Rus güçleri artık yakındaki Mikolaiv’e doğru ilerlemeye çalışıyordu ve oldukça yoğun top ateşine tutuyorlardı.

Döşeklerimizi camlardan uzak olsun diye içeri, koridorlara çektik ve Ksuşa’yı oyalamak için çeşitli oyunlar icad etmeye başladık.

Ben gölge oyunlarında uzmanlaştım ve oldukça güzel örümcekler yapabiliyordum. Lidya ile birlikte dışardaki sesleri bastırabilmek için Ksuşa uykuya dalarken ıslıkla kuş sesleri yapıyorduk.

Şu işe bakın ki onlarca senedir dünyayı besleyen Ukrayna’da, işgalin ilk günlerinde en temel besin maddelerini bulmakta güçlük çektik.

Mart ayının başlarında şehir merkezinde görüntü çekerken rastladığım bir adam “Patateslerin sonuna yetiştim” diyordu. Daha sabah saatin 9’u bile olmamıştı.

Fakat Herson halkı olan bitene boyun eğmemiş görünüyordu. Daha ilk günlerden itibaren işgali protesto gösterileri başladı ve izleyen haftalarda giderek büyüdü.

Rus birlikleri şok olmuştu. Onlar buraya “kurtarıcı” olarak geldiklerini düşünüyorlardı.

Bisikletle halkın toplandığı bir Ortodoks kilisesine gidip gelmeye başladım. Burada günlük gereksinimler mevzusunda başkalarına yardım edebiliyordum.

Kilisenin karizmatik rahibi Peder Serhiy Çudinoviç ile tanıştım. Müthiş bir enerjisi vardı ve bir projeden diğerine koşturuyordu.

Bir cemiyet merkezi, kafe ve gezici berber işletiyor ve kim bilir en önemlisi artık bulunmayan ilaçları alabilmek için cephe hattını geçerek yaşamını tehlikeye atıyordu.

Bana “Otomobil sürerken üzerine ateş açılması oldukça ürkütücü. Hızla uzaklaşmak gerekiyor” diye anlatıyordu.

Aşırı tehlikeli anlamış olur içinde görece sakin aralıklar hayatımızın ritmi olmuştu. Görece sakin aralar da giderek daha gerginleşmeye başladı.

Rus birliklerinin Herson’a girişinin üstünden iki hafta geçerken Peder Serhiy, muharebede ölen bir Ukraynalı asker için halkın katılacağı bir cenaze töreni düzenlemeye ve katılamayanlar için internetten de canlı yayınlamaya karar verdi.

Bunun riskleri vardı. Peder Serhiy ölmüş bir Ukrayna askeri için merasim düzenlemenin Rus ordusu tarafınca provokasyon olarak görülebileceğini biliyordu.

Bu arada işgale karşı protestolar da devam ediyordu ve 21 Mart günü hava değişti.

Rus askerleri insanların üstüne gözyaşartıcı gaz ve ses bombaları atmaya başladı. Bir oldukça şahıs yaralandı.

Bunu, daha kapsamlı bir bastırma harekatı izledi. Giderek artan sayıda insan, aktivistler, Ukrayna yönetimiyle ilişkili kişiler, gazeteciler ortadan kaybolmaya başladı.

Kimileri gösteriler esnasında, kimileri de evlerinden gözaltına alınıyordu. Bazıları bırakıldı, bazıları ise tekrar geri dönmedi.

Sıranın bana geleceğinden korkuyordum. Yakalananlardan birinin üstünden mesajlarımın çıkması an meselesiydi. Ya da yollarda meydana getirilen aramalarda kaydettiğim görüntüler ortaya çıkabilirdi.

Ertesi gece hamile olan kız kardeşim Marina ve kocası Vitali ile, çocukluğumuzun geçmiş olduğu evde bir araya geldik. Mutfak masasında çocukluk günlerimizdeki benzer biçimde kahvaltı ederken savaşı konuştuk.

Marina insanları şehirden çıkaran araçların fiyatlarını araştırıyordu. 1.500 dolardan süregelen paralar alıyorlar ve yalnızca cephe hattını geçip kısa bir mesafediki Mikolaiv’e kadar götürüyorlardı. Bulunabilecek bir para değildi fakat kardeşimle eşi giderek daha çaresiz hissediyorlardı. Marina işgal altında doğum yapmak istemiyordu. Şehir dışındaki bir malikanenin haraları ve ufak hayvanat bahçesinde çalışan Vitali’nin işine gidip gelmesi giderek daha tehlikeli hale geliyordu. Her gün işe gitmek için bir oldukça denetim noktasından geçiyor ve büyük gerginlik yaşıyordu.

30 Mart günü gene bisikletimle Peder Serhiy’in kilisesine gittim. Fakat vardığımda onun da Ruslar tarafınca alındığını öğrendim. Bana attığı tüm mesajları derhal sildim ve gerilmiş bir halde haber beklemeye başladım.

Peder o gece toplumsal medyadan özgür bırakıldığını ve iyi bulunduğunu yazdı. Fakat kiliseye tekrardan gittiğimde bitkin ve dağınık görünümlü, değişmiş bir Peder Serhiy buldum.

İzleyen haftalarda Peder Serhiy benden ve onu ziyaret eden ötekilerden giderek daha uzaklaştı ve sonunda kiliseye bile gitmemeye başladı. Aradığımda her şeyin yolunda bulunduğunu söylüyordu.

Fakat Nisan ayı sonlarında toplumsal medyadan bir paylaşım daha yapmış oldu. Herson’dan kaçmıştı ve daha ilkin yapmış olduğu paylaşımda doğru söylemediğini açıklıyordu.

Gözaltına alındığında kimliğini bilmediği Rusların onu diz çökmeye zorladığını, kafasını dizlerinin arasına sıkıştırdıklarını ve saldırı etmekle tehdit ettiklerini anlatıyordu. Bu baskılar karşısında ortaklık yapmayı kabul etmişti.

“Gerçeği söylemeliyim. Utanç içindeyim” diyordu.

Her yönden baskıların arttığını hissediyorduk. İsyan duyguları içinde, eşim Lidya ile gizlice terkedilmiş bir otele gidip evlilik yıldönümümüzü kutladık, fotoğraflar çektik ve yiyecek yedik.

Otelin çatısına tırmanıp çevreye baktık. Şehrimizi yeni bir ışıkta görüyor gibiydik. En masum ayrıntılar bile kötücül görünüyordu.

Rus güçleri Herson’un Ukraynalı kimliğini yok etme çabalarını yoğunlaştırmıştı. Ukrayna bayrakları ve sembolleri kaldırılmış, kahramanlarımızın heykel ve anıtları tahrip edilmişti.

6 Mayıs günü üst düzeyli bir Rus siyasetçi olan Andrey Turçak şehri ziyaret etti ve “Rusya ebediyyen burada olacak. Bundan kimsenin kuşkusu olmasın. Buradan geri dönüş yok” dedi.

Kızıl Ordu’nun Nazi Almanyası karşısındaki zaferinin kutlandığı 9 Mayıs törenlerine hazırlanıyorlardı. Herson’un bayağı insanlarının Rus zaferinin simgesi olan Aziz George kurdeleleri takarak Ruslara açıkça destek verdiğini de filme aldım.

Ailemizdeki sorun da giderek büyüyordu. Kız kardeşimin kocası Vitali’yi Rus Federal İstihbarat Servisi FSB ajanları ziyaret etmişti. Adamlarda birinin kendisine pimi çekilmiş bir el bombası verdiğini ve gülerek uzaklaştığını sonrasında da “latife latife” diyerek geri geldiğini söyledi.

Bir öteki FSB ajanı Vitali’ye belgeleriyle başvurmasını, kardeşim Marina ile beraber Kırım’a gönderilebileceklerini söylemişti.

Doğal ki Rusya’nın yönetimi altındaki Kırım’a göçmek istemiyorlardı.

Bu yaşananlar durumun ne kadar acele kötüleşebileceğini bizlere iyice göstermişti.

Marina ve Vitali eşyalarını toplayıp ertesi gün yola çıktılar ve ikimiz de onlarla beraber gitmenin iyi olabileceğini anladık.

Alelacele hazırlandık. Bizlere bir şey olursa kızımız Ksuşa’ya kimin haiz çıkması gerektiği benzer biçimde detayları bir kağıda yazıp onun boynuna astık.

Kızkardeşim ve eşiyle birlikte konvoy halinde kentten çıktık. Cepheye ürkütücü derecede yakın her bir denetim noktasından diğerine tedirgin bir halde geçtik. 34 denetim noktası sonrasında Ukrayna bayrağını, arasından geçtiğimiz kolza tarlaları üstündeki mavi sema benzer biçimde, özgürlüğün rengini gördük.

Aradan beş ay geçti. Aile Kiev’de yaşıyor. Dimitro’nun kız kardeşinin bir oğlu oldu.