İran’da onlarca kentte grevler ikinci gününde: ‘Artık mesele sadece başörtüsü değil’

Güncelleme 6 saat ilkin

İran’da onlarca kentte binlerce işçinin dün başlatmış olduğu işbırakımı bugün de devam ediyor.

Toplumsal paylaşım sitelerinde paylaşılan doğrulanmış görüntülere gore, işçilerin greve gittiği şehirler içinde Tahran, Reşt, İsfahan, Tebriz, Şehinşehr, Hürremabad, Abadi, Kirmanşah, Bender Abbas, Burucerd ve Ahvaz da var.

BBC Farsça Servisi’nin haberine gore “Kanlı Kasım” ya da “Aban Katliamı” diye malum 2019-2020 yılındaki şiddetle bastırılan büyük protestoların yıldönümünde başlatılan eylemler, hem de ülkede üçüncü ayına giren ve ülkenin dört yanında hâlâ devam eden protestolarla bütünleşiyor.

2019-2020 senesinde petrol fiyatlarına yüzde 50-200 oranında zam yapılması üstüne patlak veren ve 20’yi aşkın kente yayılan protestolarda hiddet giderek büyümüş, bankalar, resmi binalar tahrip edilmiş, hükümetin şiddetli müdahalesinde yüzlerce gösterici öldürülmüştü.

Daha ilkin 2009 senesinde da ülkede bilhassa üniversite öğrencilerinin odağında olduğu bir protesto dalgası yaşanmıştı fakat 2019 protestoları, yaygınlığı ve sertliği itibariyle bu tarz şeyleri geride bırakmıştı.

Geçtiğimiz Çarşamba gününden bu yana kitlesel gösterilerin yapıldığı güvenlik güçlerinin gösterilere gerçek mermilerle müdahale etmiş olduğu Kürdistan bölgesinin Kamiyaran kentinde Kurdistan İnsan Hakları Ağı adlı kuruluşa gore 15 şahıs yaralandı.

İnsan hakları kurumlarının paylaşımlarına gore, şu anda kentte web bağlantısı tamamen kesik.

Kentteki gösteriler Fawad Muhammedi isminde bir protestocunun öldürülmesi üstüne iyice büyümüştü.

Gösterilerin kitleselleştiği ve şiddetli müdahale görmüş olduğu yerlerden bir diğeri de ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed.

Diğer taraftan İran’ın devlet denetimindeki medyasının haberine gore gösterilere katılarak tutuklananlardan üç kişiye daha ölüm cezası verildi.

Hüküm giyen kişilerin temyiz hakkı var.

Gösterilerle ilgili olarak 13 ve 15 Kasım’da görülen davalarda iki kişiye daha idam cezası verilmişti.

Mahsa Amini’nin istendiği şekilde örtünmediği sebebi öne sürülerek gözaltında öldürülmesini protesto amacıyla iki ay ilkin başlamış olan gösterilerde şu ana kadar ölenlerin sayısı İran İnsan Hakları Örgütü’nün teyit edebildiği haberlere gore 326. Fakat teşkilat sayının bunun üstünde bulunduğunu tahmin ediyor.

Gösteriler, ülkenin her yanına ve değişik kesimlere yayılarak büyürken bağımsız Harana haber ajansının tahminlerine gore gözaltına alınanların sayısı da 15 bini buluyor.

İlk günlerinde bayanların yaygın ve cüretli eylemleriyle alevlenen protestolar giderek, gün gün daha geniş kesimleri kapsamaya başladı ve son günlerde “Kanlı Kasım” anmaları vesilesiyle işçilerin grevleriyle de desteklenmeye başladı.

Gösterilerin arka planını konuştuğumuz BBC Farsça Servisi editörlerinden Muhammed Veziri, “Vakalar artık başlangıçtaki benzer biçimde tek bir mevzuyla ilgili değil. Artık mesele sadece başörtüsü değil” diyor.

Veziri, “Genel olarak memnuniyetsiz olunan her şey protesto ediliyor. Artık direkt rejimin çekirdeğindeki adlar açık bir halde hedefleniyor, rejimin sembolleri hedefleniyor” diye ekliyor.

Peki bu gösterilerin İran İslam Cumhuriyeti’nin tarihindeki en kuvvetli protesto dalgası olduğu söylenebilir mi?

Veziri, “Bir ihtimal sertliği bakımından en büyük değil, fakat kesinlikle en uzun süreni” diyor ve gösterilerin üçüncü ayına girdiğine işaret ediyor.

Bunun da ötesinde bu gösterileri değişik kılan bir başka özellik de, ülkenin her yanını ve oldukça geniş toplumsal kesimleri kapsıyor olması.

Muhammed Veziri, “Bu protestolar, İran’da daha ilkin hiçbir toplumsal hareket ve tepkinin görülmediği bölgeleri de harekete geçirdi” diyor.