İklim değişikliği Grönland’da kültürel değişimlere yol açıyor

Adrienne Murray | BBC News, Ilulissat

Grönland açıklarındaki soğuk denizde, devasa buz kütlelerinin içinde yakaladığı balıkları teker teker teknesine çeken Kaleeraq Mathaeussen, “Artık mevsimler eskisi şeklinde değil. Daha rüzgarlı ve daha öngörülemez hale geldiler” diyor.

Şimal Kutup Dairesi’nin 250 kilometre kuzeyinde yer edinen kıyı kenti Ululissat, Danimarka’ya bağlı özerk ülke Grönland’ın batısındaki mühim limanlardan.

Bu denizde 14 yaşından beri balık tutan Kalleraq, öteki akranları şeklinde seneler içinde iklimin iyi mi değiştiğinin birinci elden tanığı.

Eskiden kışın köpeklerin çekmiş olduğu kızaklarla balık tutmaya gittiklerini fakat artık denizin eskisi şeklinde donmadığını söylüyor:

“2001’den sonrasında kışın Disko Körfezi’nin eskisi şeklinde buz tutmadığını fark ettim.

“Buz tabakasının zayıfladığını görmek ve iklimde böylesine büyük bir değişime şahit olmak beni fazlaca endişelendirdi.

“Artık kışları buz tabakası köpekli kızaklarla gezi edilemeyecek kadar dengesiz ve tehlikeli.”

Grönland’ın kuzeyindeki insanoğlu, yüzyıllardır dünyanın en çetin iklimlerinden birinde yaşıyor.

Fakat bu bölgede sıcaklıklar, dünyanın geri kalan bölgelerinden daha süratli artıyor.

Bu da bölgedeki yaşamı derinden etkiliyor.

Ilulissat’ın eteklerindeki renkli apartmanlar, bölgenin kızak köpeklerinin yaşamış olduğu bir alana bakıyor. Burada onlarca köpek var.

Kaleeraq’ın da 30’dan fazla köpeği var. Eskiden bu köpekleri gezim amaçlı da kullandığını fakat artık yalnız buluğluk çağındaki oğlu için tuttuğunu konu alıyor:

“Eski yaşam tarzımı özlüyorum. Fakat artık bu şekilde yaşamamız gerekiyor.”

Köpek kızakları Grönland’ın kuzeyi ve doğusunda mühim bir anane.

Fakat avcıların ve balıkçıların bu tarz şeyleri kullanamaz hale gelmesi sebebiyle buradaki kızak köpeği sayısı da azaldı.

Ilulissat’taki köpek sayısının 20 yıl ilkin 5 bin civarında olduğu tahmin ediliyor.

Eşiyle beraber kızak köpeği turizmi şirketi işleten Flemming Lauritzen, bugün bu sayının 1.800’e düştüğünü söylüyor.

Eşi Ane Sofie çocukluğunda kızak köpeklerinin her yerde bulunduğunu konu alıyor ve “Köpeklerimizin kültürümüzden yok oluşunu izlemekten hoşnut değilim” diyor.

Sayılardaki azalışın bir kısmı hastalıklar ve kar otomobillerinin yayılışından kaynaklanıyor.

Bölgede mevsimlerin uzunluğu değişiklik içinde.

Bir tek denizdeki buz tabakaları değil, dağ buzulları da azalıyor.

Bir haritadan Joakobshjavn buzulunu gösteren Flemming, “Orada asla buz kalmadı” diyor.

Bu, Grönland’ın buzul örtüsünün denizle birleştiği azca sayıda yerden biriydi.

Buzuldan her yıl ayrılan 35 bin metreküplük buzdağları, Disko Körfezi’ni Şimal Yarımküre’de en fazla buzdağının görüldüğü yer haline getirdi.

Bölgede seyahat teknesi kaptanlığı meydana getiren George Jonathansen, bu beyaz devlerin içinde ustalıkla aşama kaydediyor.

Onun şeklinde genç insanoğlu bile evlatlarından bu yana büyük bir değişiklik görmüş.

“Çocukken hava fazlaca daha tahmin edilebilirdi. Şimdiyse önümüzdeki kışın iyi mi geçeceğini tahmin etmemiz olanaksız hale geldi” diyor ve ekliyor:

“Bu yıl ise öncekilerden de farklıydı. Yaz soğuk geçti, Grönland’ın pek fazlaca yerinde yağmur rekorları kırıldı.”

Avannaata bölgesinin belediye başkanı Palle Jerimiassen de iklim değişikliğini “her gün hissettiklerini” söylüyor.

Daha kuzeyde, Thule civarlarındaki avcıların en fazlaca etkilenenler içinde bulunduğunu konu alıyor:

“Eskiden fazlaca uzun av turlarına çıkarlardı. Artık bunu yapamıyorlar. Bu yüzden yaşam tarzlarını değiştirmeleri gerekti.

“Bazı negatif şeyler var. Fakat bazı pozitif şeyler de var.”

Arktik bölgesinde yaşam bazı açılardan kolaylaşıyor. Daha ılıman kışlar yeni fırsatlar yaratıyor ve Ilulissat hızla büyüyor.

Eriyen buzullardan gelen sular denizdeki besini artırıyor ve böylece yıl boyu balıkçılık yapılabiliyor.

Yakaladıkları balığın da fiyatı yükseliyor.

Tüm bunlar Kaleeraq şeklinde balıkçıların gelirini artırıyor.

Bölgedeki balıkçılık şirketlerinin birinin yöneticisi olan Erik Sivertsen “Köpek kızaklarıyla balıkçılık azaldı fakat teknelerle balıkçılık arttı” diyor ve ekliyor:

“İklim değişikliği balıkçılarımızın cirosunu artırıyor. Fakat gene de yaşananlar fazlaca kaygı verici.

“Dağ buzulları o denli geriledi ki, artık oradan kopup denize ulaşan buzulların boyutu eskisi kadar büyük değil.

“Size büyük gelebilirler fakat biz çocukken fazlaca daha büyüklerini görüyorduk.”

İklim değişikliğinin ülkenin kuzeyinde yeni denizcilik rotaları açması umut ediliyor.

Buzulların erimesiyle beraber maden çıkarmanın kolaylaşacağını uman madencilik şirketlerinin de bölgeye ilgisi artıyor.

Eriyen buzullar, Grönland kıyılarına büyük oranda kum getiriyor ve güncel bir ankete gore burada yaşayanların dörtte üçü bu kumların toplanarak ihraç edilmesini destekliyor.

Kopenhag ve Grönland üniversitelerinin pandemiden ilkin yapmış olduğu bir araştırmaya gore burada yaşayanların yüzde 90’ı iklim değişikliğinin gerçekleşmekte bulunduğunu düşünüyor.

Bunların dörtte üçü etkilerini birebir hissettiklerini söylerken çoğunluğu bunun kendileri için mühim bir mevzu bulunduğunu belirtiyor.

Bilim adamları da küresel ısınmanın Grönland’daki buz tabakasını iyi mi etkileyebileceği mevzusunda ciddi uyarılarda bulunuyor.

Burada eriyen buzullar, dünya çapındaki deniz seviyesini her yıl 1,5 milimetre artırıyor.

Bilim adamları, hükümetlerin küresel ısınmaya karşı verdiği sözleri tutması durumunda bile 27 santimetrelik bir artışın kaçınılmaz bulunduğunu söylüyor.

Adadaki tüm buzların erimesi durumunda ise dünyanın deniz seviyesi 7 metreden fazla yükselecek.

Norveç’teki Arktik Üniversitesi’nden dağ buzulu uzmanı Alun Hubbard, “1990’larda bir denge vardı. Fakat şimdi eriyen buzulların yerine yenisi gelmiyor” diyor ve ekliyor:

“Son 10 yılda burada gördüklerimden sonrasında anladım ki, bizi fazlaca fakat fazlaca ani değişimler bekliyor.”

Adanın başkenti Nuuk’ta bir kahvecide çalışan, iklim değişikliği mevzusunda kampanyalar meydana getiren talebe Iluuna Soerensen, “Grönland’da yaşadığınızda iklim değişikliğini fazlaca net bir halde görüyorsunuz” diyor.

Grönland’da hayatta kalmak için ihtiyaç duyulan data ve yeteneklerin nesilden nesle aktarıldığını özetleyen Soerensen, “İklim değişikliği sebebiyle bu bilgilerin geçerliliğini yitirmesi kaygı verici. İnsanlar yalnız geleceklerinin değişmesinden değil, günümüzde yaşanmış olan değişimden de son aşama endişeli” diye ekliyor.