AYM’ye bireysel başvuruyu azaltmak için yeni düzenleme hazırlığı: Ön İnceleme Kurulu oluşturulacak

Hakkaniyet ve Kalkınma Partisi (AKP), Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) bireysel başvuruların azaltılmasına dönük düzenlemeyi de içeren yeni bir yargı paketini gelecek aylarda Meclis’e sunmaya hazırlanıyor. AYM’ye hak ihlali iddiasıyla meydana getirilen müracaat sisteminin değiştirilerek, Ön İnceleme Kurulu oluşturulması planlanıyor.

İktidar partisi kaynakları, bu düzenlemeye gerekçe olarak, son yıllarda bireysel müracaat hakkının bir “ölçü denetim” yada “temyiz makamı” benzer biçimde görülmesi ve bu yüzden meydana getirilen yüksek başvurularla AYM’nin iş yükünün artmasını gösteriyor.

Hakkaniyet Bakanı Bekir Bozdağ, bakanlığının 2023 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, AYM’ye bireysel müracaat hakkının tekrardan düzenleneceğini deklare etti.

Bozdağ, bireysel müracaat yolu açıldıktan sonrasında vatandaşların yeni bir hak arama yolu bulduğunu, bu yolun vatandaşlara ve ülkeye oldukca şey kazandırdığını söylemiş oldu.

Anayasa Mahkemesi’ne 2021 senesinde 32 bin 826 müracaat yapıldığını, bu dosyalardan yüzde 72’sinin müracaat şartı taşımadığı için kabul edilemez bulunduğunu belirten Bozdağ, “Anayasa Mahkememize bireysel müracaat konusunu tekrardan ele alıyoruz. Dostane çözüm çerçevesinde mühim bir kısmını önümüzdeki süreçte getireceğimiz yargı paketi kapsamında Hakkaniyet Bakanlığına alacağız, yeni dönemde de bu mevzuyu daha sıhhatli işleyen bir hale dönüştüreceğiz” açıklaması yapmış oldu.

İktidar partisi kaynaklarının verdiği bilgiye nazaran AYM’ye “yersiz başvuruları” azaltmak için Hakkaniyet Bakanlığı’nın sekreteryasında “Bireysel Müracaat Kurulu” oluşturulacak.

Müracaat koşullarını taşımadığına karar verilen dosyalar AYM’ye gönderilmeyecek.

AKP’de bu düzenlemeye, son yıllarda AYM’nin artan iş yükü gerekçe gösteriliyor.

Sistemin uygulanmaya başladığı 2012’den bu yana hak ihlali iddiasıyla AYM’ye 392 bin 758 müracaat yapıldığı, bunların 311 binin sonuçlandırıldığı, yüzde 86’sının ise kabul edilebilirlik kriterini taşımadığı için reddedildiğine dikkat çekiliyor.

Başvuruların artış sebebi olarak ise bireysel başvurunun bir “ölçü denetim” yada “temyiz müessesesi” benzer biçimde görülmeye başlanması gösteriliyor:

“Yurttaş mahalli mahkemeye dava açıyor sonrasında istinafa gidiyor, Yargıtay da bitiyor. Fakat istediği netice çıkmayınca (AYM’ye giderim’ diyor. Oysa bireysel müracaat somut ölçü denetim sistematiği içinde bir zincir değil. Yada bir temyiz makamı değil. Hak ihlali var mı yok bu buna bakar. Müdafa hakkı kısıtlanmış mı, yurttaş müdafa hakkıyla birlikte başka mağduriyet yaşamış mı? Bunların denetimini meydana getirecek bir ön araştırma kurulu oluşturulacak.”

Peki bu AYM’ye bireysel başvurulara iktidar “denetimi” anlamına gelir mi?

AKP kaynaklarına nazaran bu şekilde bir niyet yok.

Kurul, başvurucu ile AYM içinde bir çeşit ombudsmanlık görevi üstlenecek.

Yalnız Hakkaniyet Bakanlığı değil, barolar, hukukla ilgili öteki sivil cemiyet örgütlerinden temsilciler de bu kurulda yer alacak.

AYM’ye bireysel müracaat mekanizması, 2010 anayasa değişikliği ile Türkiye’de hukuk sistemine dahil oldu.

Türkiye’nin AİHM’de hak ihlalleri sebebiyle oluşturulan davaların sayısını azaltmak amacıyla 2012’den itibaren de uygulamaya konuldu.

Sadece AYM’ye bireysel müracaat mekanizmasının devreye sokulmasına rağmen 2021 yıl sonu itibariyle Türkiye AİHM’e başvuran ülkeler sıralamasında ikinci durumda.

Bireysel müracaat ise en oldukca başvurulan hak arama yollarından. AYM Başkanı Zühtü Aslan, Mart ayında düzenlenen “’Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda iş yükü ve çözüm önerileri” konferansında, bireysel başvurulardaki artışa çekmişti:

“2022’nin ilk 2 ayına baktığımızda 22 binin üstünde müracaat yapıldığını görüyoruz. Bu 22 bin müracaat neredeyse bireysel başvuruda 2015 yılına kadar meydana getirilen toplam başvurular kadar. Peki, tablo bu şekilde olduğuna nazaran ne yapacağız? Bu iş yükünü iyi mi hafifleteceğiz ve bireysel başvurunun dizayn edilmiş olduğu benzer biçimde etkili bir hak arama yolu olarak yoluna devam etmesini iyi mi sağlayacağız?

“Bu iş yükü hiçbirimizi karamsar kılmasın. AYM olarak karamsar değiliz. Durumun ve bu rakamların ne anlama geldiğini biliyor, analizini yapıyoruz.”